Linia kolejowa z Łodzi do Koluszek i dworzec Łódź – Fabryczna
jednoznacznie kojarzą się z rozwojem przemysłowym Łodzi. Do czasu
powstania kolei wyprodukowane towary, ale i surowce oraz węgiel
potrzebny w kotłowniach łódzkich fabryk transportowane były drogą do
Rokicin, czyli do najbliższego przystanku kolejowego. Można sobie
wyobrazić tabory wozów konnych, sunące powoli w kurzu i od razu
odpowiedzieć na pytanie, gdzie było wąskie gardło łódzkiego przemysłu.
Transport konny należał do innej epoki i nie mógł obsłużyć wzrastającego
obrotu towarowego oraz zapewnić terminowości dostaw. Podnosił również
koszty produkcji w stosunku do ośrodków przemysłowych korzystających z
transportu kolejowego.

W 1858 roku grupa łódzkich przemysłowców podejmuje
inicjatywę połączenia Łodzi z linią Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej.
Proponowano budowę linii Rokiciny - Łódź – Ozorków – Łęczyca - Kutno -
Krośniewice, gdzie dalej byłoby połączenie z koleją warszawsko-bydgoską.
Projekt uwzględniał interesy głównych ośrodków przemysłu włókienniczego
w okręgu łódzkim i ponadto łączył je z Zagłębiem Dąbrowskim i Śląskiem.
Projektowi sprzeciwił się m.in. L. Geyer wysuwając korzystny tylko dla
Łodzi wariant połączenia ze stacją Baby (przez Rudę, Rzgów i Tuszyn).
Dodatkowo oponowali przeciwko temu wojskowi rosyjscy, którzy obszar
Królestwa Polskiego traktowali, jako przyszły teren działań wojennych i
sprzeciwiali się budowie infrastruktury kolejowej. Łódzkimi
planami zainteresowało się Towarzystwo Akcjonariuszy Drogi Żelaznej
Warszawsko - Wiedeńskiej, ale skończyło się na zwołaniu kilku
konferencji.
Po zaangażowaniu się w sprawę Karola Scheiblera i finansistów
warszawskich na czele z bankierem Janem Blochem (współfinansował
inwestycje kolejowe w całej Rosji) sprawa ruszyła z
miejsca. Ostatecznie po wieloletnich zabiegach burżuazji łódzkiej –
wydany został ukaz carski (30 lipca 1865 r.) zezwalający na budowę linii
kolejowej Łódź – Koluszki. Powstałe Towarzystwo Drogi Żelaznej
Fabryczno-Łódzkiej otrzymało koncesję na eksploatację linii na 75 lat.
Później miała się ona stać własnością państwa. Do spółki weszło trzech
bankierów warszawskich (J. Bloch, M. Rosen i E. Frankenstein) oraz
czterech przedsiębiorców (A. Jabłkowski, A. Repphan, M. Mamroth, i K.
Scheibler). Linia kolejowa została zbudowana w całości przez kapitał
krajowy. Przemysł łódzki finansował ją w 52,5 proc.

Kolej wybudowano w rekordowym czasie trzech miesięcy od dnia uzyskania koncesji. Koszt budowy wyniósł 1 528 800 rb.s., jedną
wiorstę (ok. 1077 m) wyceniono na 58 000 tys. rb.s. przy średniej dla
Królestwa 60 000 tys. Linię budowało 2400 robotników, kierowanych przez inżynierów: Franciszka Grabowskiego, Antoniego Łukaszewskiego i Teodora Schlesingera.
Tory kolejowe sięgały ulicy Dzikiej (obecnie ul. Sienkiewicza)
i tutaj znajdował się budynek stacyjny. Rada Miejska rekomendowała
postawienie solidnego budynku dworcowego „na wprost ulicy Przejazd, na
plantach miejskich, pomiędzy ulicą Targową a miejskim zagajnikiem”.
Ostatecznie budynki dworcowe, według projektu Adolfa Schimmelpfeniga
wzniesiono za ulicą Widzewską (obecnie ul. Kilińskiego). Dworzec w tym
czasie stanowił zespół bezstylowych murowanych budynków. Z biegiem czasu
dobudowywano magazyny, wieżę ciśnień, parowozownię. Stację towarową
ulokowano po południowej stronie torów. Na ulicach Składowej i Węglowej
znajdowały się składy węglowe – podstawowego paliwa w kotłowniach
łódzkich fabryk.
W 1868 roku poszerzono dworzec o trzykondygnacyjny budynek biurowy.
Znajdowały się tam pomieszczenia dyrekcji oraz „sala pasażerska trzeciej
klasy”.
Podczas I wojny światowej dworzec Łódź – Fabryczna został podpalony
przez Niemców. Zniszczono również wiele urządzeń kolejowych wysadzając
je w powietrze. Po wojnie, w wyniku umowy notarialnej, urządzenia
dworcowe zostały przejęte przez PKP. Również ta firma dokonała
powojennych napraw i remontu budynku dworcowego. Uzyskał on wtedy swój ostateczny kształt.
Historia dworca zaczerpnieta z www.dworzec.lodz.pl
Zdjęcia archiwalne zaczerpnięte z www.fotopolska.eu
Dworzec Łódź Fabryczna 2 miesiące przed wyburzeniem.
Budowa nowego dworca Łódź Fabryczna. Po wyburzeniu starych budynków dworcowych powstaje nowoczesny dworzec podziemny.